Public health
In deze studie onderzoeken we het maatschappelijk draagvlak voor een online oogscreening voor ouderen in de thuiszorg, die wordt ondersteund door een verpleegkundige. Potentiële voordelen van oogscreening zijn beter visueel functioneren, minder depressieve klachten en minder vaak vallen.
iScreen studie
Waarom doen we deze studie?
In Nederland is de prevalentie van blindheid en slechtziendheid het hoogst onder ouderen in zorginstellingen en in de thuiszorg (20-25%). Het aantal 65-plussers met een dergelijke ernstige visuele beperking wordt op 250.000 geschat, waarvan ruim de helft te voorkomen is door een bril of door een relatief eenvoudige oogheelkundige ingreep. Het hebben van een visuele beperking kan leiden tot depressieve klachten, vallen en fracturen en heeft een aanzienlijke impact op de kwaliteit van leven en participatie.
In 2018 ontvingen 560.000 65-plussers betaalde hulp of zorg thuis vanwege problemen met de gezondheid (CBS). Een recent pilotonderzoek i.s.m. Buurtzorg Nederland liet zien dat een simpele oogscreening door thuiszorgverpleegkundigen bijdraagt aan het opsporen van oogklachten bij thuiswonende ouderen. Hoewel ruim 20% voor het eerst door de verpleegkundige naar de huisarts of optometrist werd verwezen met oogklachten, maakte de helft van de patiënten er daadwerkelijk gebruik van. Van alle patiënten bleek 20% een ernstige visuele beperking te hebben en van alle verwezen patiënten, bleek dat ca. 40% een ernstige visuele beperking had die in de meeste gevallen te behandelen was met een bril of staaroperatie. Het aantal valaccidenten was aanzienlijk hoger voor mensen met een visuele beperking (52% vs. 38%).
Oogscreening van kwetsbare groepen lijkt een doelmatige public health interventie. Echter, ondanks tijdelijk succes, bijvoorbeeld in de verpleeghuiszorg, beklijven initiatieven voor oogscreening niet altijd. Onderzoek naar het perspectief van ouderen die thuiszorg ontvangen, het perspectief van thuiszorgverpleegkundigen, de achterliggende oogzorgketen en de maatschappij, kan inzicht geven in de doelmatigheid en het draagvlak voor het implementeren en de beleving van oogscreening in de thuiszorg. Daarnaast dient te worden onderzocht wat mogelijk belemmerende en bevorderende factoren zijn voor implementatie van deze interventie.
Wat is het doel?
Het overkoepelend doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in het maatschappelijk draagvlak voor het implementeren van door een verpleegkundige ondersteunde online oogscreening in de thuiszorg. Het draagvlak wordt vanuit verschillende perspectieven onderzocht; die van de oudere patiënt, de oogzorgketen, de sociaal-politieke context en het maatschappelijk perspectief.
Hoe voeren we deze studie uit?
Het onderzoek bestaat uit diepte-interviews, een gerandomiseerde studie naar de kosteneffectiviteit van oogscreening en een conferentie waarin met belanghebbenden wordt gediscussieerd over implementatie. Daarnaast worden enkele meeteigenschappen onderzocht van de online oogscreening in de setting van de thuiszorg. De online oogscreening bestaat uit metingen voor visus nabij en veraf, maar ook centraal gezichtsveld (Amsler) en contrast zien. De iScreen studie wordt uitgevoerd door Amsterdam UMC samen met Buurtzorg Nederland, Cordaan en Easee BV en levert een bijdrage aan de preventie van vermijdbare visuele beperkingen.
Resultaten fase 1:
Resultaten: Implementatiefactoren die werden benoemd; voldoende bewijs voor (kosten)effectiviteit van de tool, gepercipieerde voordelen van screening (bijvoorbeeld valongevallen voorkomen, participatie en kwaliteit van leven verbeteren) en gebruiksvriendelijkheid kunnen implementatie vergemakkelijken, evenals een duidelijk verwijstraject en inbedding in de huidige vergoeding door zorgverzekeringsmaatschappijen. Taakperceptie van verpleegkundigen was zowel bevorderend als belemmerend; voor oudere, minder digitale patiënten kunnen verpleegkundigen een toegevoegde waarde hebben bij screening en ook betrouwbaarheid bieden. Sommige naasten of patiënten kunnen mogelijk de tool zonder hulp van de verpleegkundige gebruiken. Met betrekking tot de organisatorische gereedheid en het draagvlak voor implementatie werd een duidelijk maatwerkplan voor implementatie als essentieel ervaren. Ten slotte werd verwacht dat de implementatie van de online tool zou bijdragen aan een groter bewustzijn van nog niet eerder ontdekte vermijdbare visuele beperkingen.
Discussie: Over het algemeen was er draagvlak onder belanghebbenden en patiënten voor de implementatie van nurse-assisted online oogscreening in de thuiszorg. Men was tevreden over de tool en de meerwaarde werd meermaals benoemd. Organisatorische gereedheid op het niveau van verpleegkundige, management, inclusief voldoende capaciteit en ondersteuning is essentieel. Toch wordt niet verwacht dat alle patiënten hulp van de verpleegkundige nodig hebben, daarom zou een keuzehulp kunnen worden ontwikkeld om de oogscreening te implementeren voor degenen die het het meest nodig hebben om bij te dragen aan de volksgezondheid. Toekomstige evaluatie van de kosteneffectiviteit van oogscreening in de thuiszorg is nodig, implementatieplan-op-maat om geïdentificeerde belemmeringen en faciliterende factoren aan te pakken.
